بوی بد چاه دست‌شویی و ظرف‌شویی و حمام از آن‌ چیزهایی است که ممکن است هر از گاه برود روی اعصاب اهل منزل. خیلی اوقات، آدم نمی‌داند چه‌طوری باید از شر این بوهای مزاحم خلاص شود؛ بویی که اگر دوام‌اش در خانه طولانی بشود، قطعا تمام اعضای خانواده را آزار می‌دهد. در «خانه سالم» این هفته گفتگویی داشته‌ایم با دکتر محمد منشوری، دکترای تخصصی مهندسی محیط زیست (گرایش آب و فاضلاب) درباره زوایای پیدا و پنهان همین مساله….

سلامت: آقای دکتر! علت بوی نامطلوبی که گاهی ممکن است از چاه دست‌شویی استشمام ‌شود، چیست؟
وقتی فاضلاب وارد چاه می‌شود، بعد از گذشت مدتی، میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی موجود در چاه شروع به تجزیه آن می‌کنند و در نتیجه این فرآیند، گازهایی مثل آمونیاک، متان و هیدروژن سولفوره که به گازهای سپتیک معروف هستند تولید می‌شوند. این گازها کم‌کم از چاه بالا می‌آیند و بوهای نامطلوبی مانند بوی تخم‌مرغ گندیده در فضای توالت پخش می‌کنند. حالا اگر مانعی در کف سنگ توالت قرار داده نشود، این گازهای نامطبوع به سادگی باعث بدبو شدن محیط می‌شوند.
سلامت: منظورتان از مانع، همین چاه‌بست‌هایی است که توی سوراخ سنگ توالت می‌گذارند؟
نه؛ این چاه‌بست‌ها کارایی چندانی در جلوگیری از انتشار بو ندارند.
سلامت: یعنی استفاده از آنها بی‌فایده است؟
برای جلوگیری از پخش بوی نامطلوب چاه، بله؛ اما به خاطر یک‌طرفه بودن دریچه، می‌توان از آنها به منظور جلوگیری از ورود و خروج حشراتی مثل سوسک، مگس یا پشه استفاده کرد؛ مخصوصاً در فصل گرما که چاه توالت بهترین مکان برای زندگی و تکثیر سوسک‏ها و سایر حشرات موذی است. از طرفی، اگر جسم سبکی از دست ما رها شود، با وجود چاه‏بست، دیگر به سرعت به درون چاه نمی‏افتد و باعث دردسرهای بعدی نمی‏‌شود.
سلامت: خب، اگر منظورتان از مانع عبور بو، چاه‌بست نیست؛ پس چه چیزی می‌تواند جلوی انتشار بوی نامطلوب چاه را بگیرد؟
شترگلو یا همان سیفون. البته خیلی‏ها به اشتباه به فلاش‌تانک دست‌شویی می‌گویند سیفون. اما سیفون یا همان شترگلو، لوله‌ای خمیده شبیه مد یا کلاهِ «آ» است که زیر سنگ توالت کار گذاشته می‌شود و همیشه هم مثل یک کاسه پر از آب است.
سلامت: حالا این شترگلو چگونه می‌تواند جلوی بوی فاضلاب را بگیرد؟
ببینید؛ گازهای سپتیکی که توضیح دادم، بوی ناخوشایندی دارند و پس از تولید شدن در عمق چاه به سمت بالا حرکت می‌کنند. وقتی این گازها به آب درون شترگلو می‌رسند، درون آن حل می‌شوند و دیگر نمی‌توانند به سمت فضای اتاقک توالت راه پیدا کنند. اگر سیفونی وجود نداشته باشد که این گازها در آب آن حل شوند، مسلماً محیط دست‌شویی غیر قابل تحمل می‌شود.
سلامت: حالا نقش آن فلاش‌تانکی که گفتید بعضی‎ها به اشتباه نام سیفون را روی آن گذاشته‌اند، چیست؟
وقتی حجم گازهای حل‌شده در آب شترگلو بالا می‌رود، آن آب هم به یک آب بدبو تبدیل می‌شود و می‌تواند آزارمان بدهد. حالا اگر با هر بار استفاده از توالت، چند بار در طول روز فلاش‌تانک دست‌شویی کشیده و آب درون سیفون تازه شود، دیگر جای نگرانی برای وجود بوهای نامناسب در فضای دست‌شویی نیست.
سلامت: آقای دکتر! خیلی‌ها برای از بین بردن سوسک، حشرات یا حتی بوی بد چاه توالت، توی چاه، نفت می‌ریزند. این کار، درست است؟
نه، به هیچ عنوان! چون برخی باکتری‌های بی‌هوازی و هوازی توی چاه وجود دارند که وظیفه‌شان تجزیه مواد آلی مثل مدفوع است و اگر ما توی چاه نفت بریزیم، این میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌بریم و نتیجه این می‌شود که مواد آلی راه یافته به درون چاه تجزیه نمی‌شوند.
سلامت: و اگر تجزیه نشوند، چه می‌شود؟
معمولاً آبی که توی چاه می‌رود، در خاک اطراف چاه جذب می‌شود ولی جامدات تا به وسیله باکتری‌ها تجزیه نشوند، نمی‌پوسند و از بین نمی‌روند. حالا اگر مواد آلی برای مدتی وارد چاه شوند و نپوسند، ‌نتیجه‌اش این می‌شود که چشمه‌ها و منافذ چاه می‌گیرد و چاه‌ها زودتر از آنچه که باید، پر می‌شوند و دردسرهای پر شدن چاه و خالی کردن آن دنبال‌اش می‌آید. همچنین در مناطقی که فاضلاب از طریق لوله و شبکه جمع‌آوری یا همان سیستم اِگو به تصفیه‌خانه فاضلاب برده می‏شود، ریختن نفت و سایر مواد‏ شیمیایی‏‏ باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌های تجزیه‌کننده فاضلاب و ایجاد اختلال در امر تصفیه فاضلاب می‏شود.
سلامت: حالا که بحث پر شدن چاه پیش آمد، بگذارید این سوال را بپرسم که به نظر شما روش‌های فیزیکی و مکانیکی برای تخلیه چاه مناسب‌ترند یا استفاده از مواد شیمیایی؟
استفاده از مواد شیمیایی برای باز کردن راه چاه‌های پرشده چندان کارساز نیست. ضمن اینکه بخار متصاعدشده از این مواد می‌تواند خطری جدی برای محیط زیست باشد. چاره یک چاه پرشده، فقط استفاده از پمپ‌های لجن‌کش است. گاهی هم اگر گرفتگی چاه به علت گیر کردن یک جسم خارجی در مسیر انتقال فاضلاب به چاه باشد، می‌توان از روش فنر انداختن برای از بین بردن مانع، استفاده کرد.
سلامت: خب، برویم سراغ چاه ظرف‌شویی و آشپزخانه. می‌گویند سیل (Seal) کردن دریچه خروجی آب ظرف‌شویی و ماشین لباس‌شویی می‌تواند سدی باشد در مقابل بوی نامطلوبی که گاهی در آشپزخانه می‌پیچد. درست است؟
بله؛ این کار یعنی درزگیری یا آب‌بندی کردن دورتادور دریچه خروجی آب ظرف‌شویی یا ماشین لباس‌شویی. اگر شما بخواهید بوی گازهای متصاعدشده از فاضلاب ظرف‌شویی یا لباس‌شویی به فضای درونی آشپزخانه‌تان نفوذ نکند یا اگر بخواهید جلوی ورود سوسک‌ها را به داخل آشپزخانه بگیرید، باید بین لوله خرطومی خروجی آب و دریچه چاه‌ را به وسیله چسبی مانند چسب آکواریوم یا خمیر درزگیر، کاملاً بپوشانید تا علاوه بر جلوگیری از ورود بوی نامطلوب، جلوی ورود و خروج حشرات را هم از این درزهای دور از چشم بگیرید و از نشت آب پیشگیری کنید.
سلامت: اگر مسیر چاه ظرف‌شویی‌گرفت، چه؟
خب، در لوله‌هایی مثل لوله ظرف‌شویی یا حمام که قطرشان کم است، می‌توان از مواد اسیدی مایع یا جامد بازکننده راه لوله استفاده کرد. این مواد می‌توانند با حل کردن مو، چربی یا سایر مواد زاید در خود، گرفتگی لوله را از بین ببرند. البته وقتی شما این مواد را توی لوله‌ها می‌ریزید، نباید تا مدتی، آب را باز کنید تا اجازه بدهید که این مواد، کارشان را به خوبی انجام دهند.
سلامت: استفاده از این قبیل مواد اسیدی آسیبی به لوله‌ها نمی‌رساند؟
چرا، مسلماً می‌رساند. نه تنها ممکن است باعث خوردگی لوله‌های فلزی یا حتی پلاستیکی بشود، بلکه می‌تواند برای محیط زیست هم تهدیدی جدی باشد. به همین خاطر، پیشنهاد من به کارگیری راه‌های فیزیکی برای مبارزه با گرفتگی چاه است؛ را‌ه‏هایی مثل قرار دادن توری روی سوراخ چاه ظرف‌شویی و خالی کردن تفاله چای و باقی‌مانده مواد غذایی در سبدهای کوچک مخصوص زباله در ظرف‌شویی.
سلامت: استفاده از ونتیلاتور هم می‌تواند در تخفیف بوی نامطلوب چاه‌های خانه مؤثر باشد؟
البته! ونتیلاتور یا هواکش‌ می‌تواند گازهایی را که در چاه تولید می‌شوند و از آن بالا می‌آیند و به محیط خارجی می‌رسند، بمکد و از فضای داخل به بیرون خارج کند و از این طریق در جابه‌جایی هوا نقش مؤثری ایفا نماید. البته هواکش‌ها قادرند از خطرات گازگرفتگی در محیط‌های بسته‌ای مثل دست‌شویی یا حمام نیز پیشگیری کنند.
سلامت: مگر در حمام و دست‌شویی هم ممکن است گازگرفتگی اتفاق بیفتد؟
بله؛ خیلی‌ها برای تمیز کردن سرویس‌های بهداشتی‌شان، مقدار زیادی مواد سفیدکننده استفاده می‌کنند که بخار حاصله از این مواد می‌تواند به ریه‌های آنها آسیب جدی برساند و حتی به خفگی و مرگ‌شان منجر شود. به همین دلیل است که توصیه می‌شود هنگام نظافت با مواد شیمیایی، از ماسک مخصوص استفاده شود، هواکش روشن باشد و در صورت امکان در و پنجره‌ها هم باز باشد.
 salamatiran